Rollenspel, fantasie tijdens het spelen, gefantaseerde verhalen en verzonnen huisdieren en vriendjes. De fantasie van de meeste kinderen kent geen grenzen. Sterker nog, een peuter kan vaak moeilijk werkelijkheid en fantasie uit elkaar houden. Het monster onder hun bed is dus ‘echt’!
Joyce Vlaming van pedagogisch adviesbureau Joyeux legt uit wat het nut is van fantasie bij kinderen.
‘Jonge kinderen kunnen nog niet goed onderscheid maken tussen fantasie en werkelijkheid. Wat kinderen nog niet weten of begrijpen vullen ze aan met hun eigen fantasie. Daarom is fantasie voor een kind erg belangrijk voor een goede ontwikkeling. Het gebruik van fantasie zorgt er namelijk voor dat een kind zich dingen in kan beelden, gevoelens of ervaringen kan uiten en leert verwerken en angsten de baas kan worden.’
Waarom hebben sommige kinderen een fantasievriendje?
‘Een denkbeeldige vriendje heeft een hele duidelijke en positieve functie! Een kind verzint een fantasievriendje niet omdat het geen echte vriendjes heeft, maar het is vaak een veilige manier om de wereld om hen heen te ontdekken. Door een fantasievriendje bijvoorbeeld de schuld te geven van iets wat je als kind zelf hebt gedaan, begint een kind te leren wat wel en niet mag. De functie van een fantasievriendje is ook om moeilijke situaties door te komen, bijvoorbeeld wanneer een kind een nare periode doormaakt (denk aan; ziekte, scheiding et cetera). En het kan ervoor zorgen dat je kind zich optrekt aan zijn/haar fantasievriendje. Denk hierbij bijvoorbeeld aan iets wat je kind nog net niet in zijn eentje kan. Wanneer je kind zich inbeeld dat zijn fantasievriendje dit al wel kan, leert je kind daadwerkelijk van het fantasievriendje. Ook helpt het bij de sociale ontwikkeling. Doordat je kind hardop tegen het ‘vriendje’ praat, leert hij/zij om te gaan met conflicten en stimuleert het de taalontwikkeling.’
Op welke manieren gebruikt een kind zijn fantasie?
‘Kinderen gebruiken vaak hun fantasie op de volgende manieren:
– Het spelen van rollenspellen/’doen alsof’ spellen, door zich te verkleden en te doen alsof ze iemand anders zijn, zoals bijvoorbeeld ‘vader en moeder’.
– Een denkbeeldig fantasievriendje te hebben
– Verhalen na te spelen met poppen of met LEGO of iets dergelijks
– Speelgoed stimuleert de fantasiewereld (poppen, auto’s, keukentje).
– Stimuleer fantasiespelletjes ook als ouders.’
Hebben alle kinderen fantasie?
‘Jazeker. Alleen geeft ieder kind er een eigen invulling aan en is het bij de één heel duidelijk zichtbaar, doordat het veel rollenspellen speelt en bij de ander minder zichtbaar. Het ene kind heeft een hele periode een fantasievriendje, terwijl een ander kind veel bezig is met zich te verkleden en zich op die manier leert te verplaatsen in een ander. Of je kind speelt veel met LEGO en bouwt op die manier zijn ‘eigen wereld’.’
Welk soort fantasie is gebruikelijk op welke leeftijd?
‘Je kind leert abstracte begrippen te begrijpen rond zijn 3e jaar. Het begint dan te denken over dingen die er op dat moment niet zijn. Als je kind eenmaal op deze manier kan denken, kan hij ook dingen verzinnen. Dit is het moment dat fantasieverhalen en fantasiespelletjes ontstaan. Je kind leert ‘te doen alsof’.’
Bij jonge kinderen lopen fantasie en werkelijkheid nog door elkaar heen. Dit is de periode van ‘magisch denken’, waarin alles kan in de verbeelding van je kind. Je kind gelooft dat wat hij denkt ook echt gebeurt. Deze periode zie je vooral bij kinderen in de leeftijd van 3-6 jaar. Tijdens deze periode kunnen er ook vaak angsten ontstaan. De fantasie kan namelijk leuke beelden oproepen bij je kind, maar ook enge beelden. Neem de angst altijd serieus en probeer als ouder de oorzaak van de angst te achterhalen, ook al valt dit niet altijd mee.
Kleuters zijn bezig om fantasie en werkelijkheid uit elkaar te halen. Tussen hun derde en vierde levensjaar kunnen ze het verschil zien tussen bijvoorbeeld voorleesverhalen gebaseerd op het echte leven en verhalen met verzinsels die in het echt onmogelijk zijn.
Tussen zijn 6e en 7e levensjaar maakt je kind een grote sprong in zijn cognitieve ontwikkeling. Je kind leert dan concreet te denken. Dat betekent dat hij minder fantasie krijgt.’
Een video ter illustratie van kinderfantasie: Action Movie Kid
De vader van dit jongetje heeft de fantasie van zijn zoon letterlijk tot leven gebracht. Allereerst is het een knap staaltje filmmontage. Daarnaast geeft het een goed beeld van hoe kinderen op kunnen gaan in hun fantasiespel.
Hieronder een van de vele filmpjes van Action Movie Kid. Fantastische fantasie;-)
